Wat te lezen tijdens deze donkere corona dagen? Geen idee welk boek cadeau te doen met Sint en/of Kerst? De redactie van Barts BoekenClub heeft zich de afgelopen tijd het leplazarus gelezen, maar hier is-ie dan: de onconventionele, authentieke en onafhankelijke BBC Zeven Winterse Boekentips. Voor ieder wat wils en leesplezier 100% gegarandeerd. Fijne dagen en alle goeds voor 2022! Met veel dank aan Hetty Custers-de Bruin
(1) Het bal der gekken – Victoria Mas (Spectrum)
Parijs, 1885. Midden in de stad staat het Salpêtrière, een psychiatrische kliniek die met straffe hand wordt geleid door dokter Jean-Martin Charcot, leermeester van Sigmund Freud. Charcot beweert dat hij door middel van hypnose vrouwen kan genezen van hysterie. En dat treft want in deze tijd zijn er genoeg vaders te vinden die hun recalcitrante, opstandige dochters, die zich niet willen voegen naar de wensen van papa, onder drang voor een dergelijke behandeling laten opnemen.
Charcot houdt van experimenten en weet overal geld uit te slaan. Zo laat hij betalend publiek toe tot zijn collegezalen en organiseert hij jaarlijks het (gala-) Bal der Gekken waarbij leden van de gegoede burgerij, die een toegangskaartje weten te bemachtigen, zich aan de opgenomen patiënten mogen komen vergapen. Voor de patiënten zelf is dit overigens een welkome afleiding want de omstandigheden waaronder zij in het Salpêtrière moeten verblijven zijn ten hemel schreiend.
Het Bal der gekken is geschreven door Victoria Mas, werkzaam in de filmwereld, die met dit overdonderende debuut verschillende literaire prijzen in de wacht wist te slepen. Niet alleen geeft zij een indringend beeld van het begin van de psychiatrie, ze weet daarnaast met veel vaart en rake observaties de levens te schetsen van vier vrouwen. Vrouwen waarvan je je gaat afvragen, of ze wel gek zijn of ten onrechte door de maatschappij als gek zijn bestempeld.
(2) Fortuna’s kinderen – Annejet van der Zijl (Hollands Diep)
Leon Herckenrath uit het Westlandse Monster ontvlucht in 1818 het verarmde Nederland om fortuin te gaan maken in Amerika. Hij wordt een succesvol zakenman in Charleston, een broeinest van de slavernij. Zijn grootste geluk vindt hij in de slavin Juliette. Hij weet haar vrij te kopen, trouwt en sticht in het diepste geheim een gezin met haar en leidt in feite een dubbelleven. Als de slavernijwetten steeds strenger worden en zijn vrouw en kinderen hun leven niet zeker zijn, besluit hij om hen naar Nederland te smokkelen.
Nadat het verhaal van Leon en Juliette door Van der Zijl was opgetekend in het (gelijknamige) Boekenweekgeschenk uit 2020 kreeg zij via een nazaat van Leon en Juliette zoveel nieuwe informatie over de familie, dat zij besloot om het verhaal uit te breiden tot een familiesaga “over mensen die hun leven niet lieten begrenzen door risico’s en hun liefde niet door huidskleur”.
Van der Zijl laat in feite twee eeuwen Amerikaanse geschiedenis voorbij komen, waarbij zij zich liet leiden door de vraag “hoe het mogelijk was dat een land als Amerika rond 1900 zo modern en welvarend zou worden terwijl 50 jaar eerder men zoiets barbaars als de slavernij met man en macht in stand wilde houden”. Wat zij bijzonder vindt, is dat deze familiegeschiedenis bewaard gebleven is waar juist heel veel Amerikaanse families het zwarte bloed in hun families verzwegen hebben.
(3) Beter wordt het niet. Een reis door het Habsburgse Rijk en de Europese Unie - Caroline de Gruyter (De Geus)
Als gevolg van de Eerste Wereldoorlog kwam in 1918 een einde aan de Habsburgse dynastie die meer dan zeshonderd jaar regeerde over een multinationale lappendeken. Kan er met de EU hetzelfde gebeuren als met het Habsburgse Rijk destijds? En hoe zou dat dan gaan?
Deze vragen onderzoekt Caroline de Gruyter (publicist en correspondent voor NRC Handelsblad) in haar nieuwe boek Beter wordt het niet. Een reis door het Habsburgse Rijk en de Europese Unie. Het boek zit vol vergeten verhalen, maar is tegelijk razend actueel. Reizend door Europa schetst De Gruyter een zeer verhelderend beeld van het Habsburgse Rijk in haar laatste eeuw, waarbij ze laat zien dat er veel parallellen bestaan met de huidige EU. Net zoals Unie nu was het rijk van toen een soft power: goed in praten, slecht in ruziemaken.
Europeanen klagen graag dat de Europese Unie zo verdeeld is, zo traag en zo zwak. Maar geloof het of niet, het Habsburgse Rijk was net zo. Hoewel het einde van ‘Brussel’ door vele sceptici vaak is aangekondigd en aangemoedigd, overleefde de EU elke crises. Misschien dat we toch iets geleerd hebben van de geschiedenis? Beter wordt het niet is een must-have voor iedereen die zijn/haar/hen blik op Europa wil verrijken.
(4) Het geluk van de wolf – Paolo Cognetti (De Bezige Bij)
Fausto is schrijver en na zijn scheiding op zoek naar een nieuw bestaan. Hij keert hiervoor terug naar de plek waar hij zich ooit gelukkig voelde: Fontana Fredda, een Italiaans Alpendorpje waar langzaam de winter over het plaatsje en zijn bewoners valt. Hij geniet van de rust, ver weg van het rumoer van Milaan, de stad waar hij alles heeft achtergelaten. Wanneer zijn geld opraakt hoopt hij werk te vinden in het dorp. Hij kan uiteindelijk gedurende het skiseizoen als kok aan de slag in De tafel van Babette. Hier wordt hij op slag verliefd op Silvia en worden ze minnaars.
Ook Silvia is op zoek naar een nieuw bestaan. Zij is kunstenaar maar werkt tijdelijk als serveerster in het restaurant. Silvia voelt zich aangetrokken tot de bergen en het beklimmen van gletsjers. Als Babette op Paasmaandag het restaurant sluit, vertrekt Silvia naar een 1000 meter hoger gelegen Alpenhut en eindigt de relatie.
Fausto keert noodgedwongen terug naar Milaan waar hij zijn huis moet verkopen maar uiteindelijk wint het verlangen naar de bergen, de vriendschap met de dorpsbewoners en de herinnering aan Silvia het.
In dit boek weet Cognetti net zoals eerder in zijn bestseller De acht bergen op adembenemende wijze de woeste natuur te schetsen. Maar hij geeft ook antwoord op essentiële vragen als: Wie willen we zijn? Waar horen we thuis? Hoe vind je je geluk?
(5) Een film met Sophia – Herman Koch (Ambo/Anthos)
We maken kennis met filmregisseur Stanley Forbes die Sophia, de beeldschone dochter van de gevierde schrijver Karl Hermans, heeft gecast voor zijn nieuwste film. Het moet zijn grote comeback in Nederland worden na een lange, succesvolle periode in Hollywood. Hij werpt zich met graagte op als vaderfiguur voor Sophia. Maar tijdens de opnames van zijn mozaïekfilm, met naast Sophia een hoofdrol voor steracteur Michael Bender, worden Stanleys motieven steeds onduidelijker. Wat wil hij eigenlijk, met deze film, met dit meisje en met zichzelf?
Het boek begint met een telefoontje van Karl of Stanley wellicht weet waar Sophia is. Ze is die nacht niet thuisgekomen en hij heeft het telefoonnummer van haar vriendje niet. Stanley weet precies waar Sophia is (en wij als lezer ook) maar besluit met antwoorden te wachten. Vanaf dat moment heeft Koch je al bij de kladden en wordt de spanning opgebouwd. Hoe verder het lezen vordert, hoe meer je het beeld krijgt van een Harvey Weinstein. Maar is dat terecht of word je – zoals altijd! - door Koch gemanipuleerd?
De opgebouwde spanning maakt het boek meer dan de moeite waard maar ook de wijze waarop Koch onverholen via Forbes afrekent met de poppenkast rond het toekennen van filmsubsidies of kritiek levert op het literaire wereldje zorgt voor menige glimlach!
(6) Mussolini De eerste fascist – Hans Woller
Hitler, Franco, Quisling, Mosley, Mussert – geen van de fascistische leiders drukt tegenwoordig zo sterk zijn stempel op het imago van zijn land als Benito Mussolini, maar let wel: als positief referentiepunt, niet als waarschuwing of ter afschrikking. Mussolini (1883-1945) was de belichaming het nieuwe Italiaanse fascistische ideaal. Letterlijk. Geen politicus voor hem had zich met ontbloot bovenlijf tussen zijn volk laten fotograferen. De Duce-cultus had effect en Mussolini gold als de ‘de eerste popster in de politiek en de geschiedenis’..
Maar wie was deze ongrijpbare man? Zijn tijdgenoten, en ook latere historici, kwamen er niet uit. Was hij een genadeloos despoot?, de vernieuwer van Italië?, de voornaamste bondgenoot van Hitler?, het ‘kleine broertje’ en slachtoffer van de Duitse Führer?, een charismatische dictator?, of degene die met het fascisme een van de ‘belangrijkste ideologische vernieuwingen van de twintigste eeuw’ had gevonden omdat een derde weg beloofde tussen democratie en communisme?
In zijn biografie Mussolini De eerste fascist is historicus Hans Woller er goed in geslaagd de essentie van ‘Il Duce’ te pakken te krijgen en op basis van grondig onderzoek opnieuw te interpreteren: het wezen van Mussolini, de belangrijkste mijlpalen van zijn dictatoriale regime en de historische plek van zijn fascistische bewind in de moderne geschiedenis.
(7) Klein theater, groot hart - Patrick van den Hanenberg (Rubinstein Publishing BV)
Geen enkele artiest is zijn loopbaan begonnen in Koninklijk Theater Carre. Vrijwel elke muzikant of cabaretier heeft een lange tocht langs kleine theaters door het hele land achter de rug waar hij de finesses van het podiumvak in de vingers kreeg.
Nederland kent honderden kleine podia in verbouwde fabrieken, afgedankte ziekenhuizen, jeugdhonken, leegstaande boeren schuren, cafés, kerken waar te weinig gelovigen voor te vinden zijn en huiskamers,
Theaterjournalist Patrick van den Hanenberg fietste naar 12 kleine theaters in de 12 provincies en sprak met de enthousiaste mensen achter deze theatervrijplaatsen, die ook vaak een belangrijke sociale ontmoetingsplek zijn in de wijk of het dorp.
In Klein theater, groot hart komen daarnaast artiesten aan het woord die zich daar thuis voelen en die hun succesvolle loopbaan te danken hebben aan het enthousiasme en vertrouwen van de steunpilaren van het theater leven want ook de carrière van Freek de Jonge, Pieter Derks, Sanne Wallis de Vries, Stef Bos en Bert Visscher is niet in Carré begonnen.
